EP20/23

Chanuka i Czambuł: Święta Zwycięstwa

Chanuka i Czambuł to dwa święta, które łączą w sobie elementy religijne i historyczne. Obie okazje upamiętniają zwycięstwa tych nacji nad podbitymi narodami. W tej Audycji Radiowej przyjrzymy się bliżej obu świętom i ich znaczeniu dla Żydów i Tatarów.

Chanuka: Święto Świateł

Chanuka (hebr. חֲנֻכָּה‎, oznaczające “poświęcenie”) to ośmiodniowe święto żydowskie, które zaczyna się 25 dnia miesiąca kislew według kalendarza żydowskiego. W tym roku Chanuka przypada na 7-15 grudnia. Święto to upamiętnia ponowne poświęcenie Świątyni Jerozolimskiej w 164 lub 165 roku p.n.e., po tym jak została ona zdobyta i zbezczeszczona przez Greków pod wodzą Antiocha IV.

Żydzi pod wodzą Judy Machabeusza zbuntowali się przeciwko greckiej dominacji i odzyskali kontrolę nad Świątynią. Gdy chcieli zapalić wieczne światło (ner tamid) w Świątyni, znaleźli tylko jeden dzban oliwy, który wystarczył na jeden dzień. Jednak cudownie światło paliło się przez osiem dni, aż do przygotowania nowej oliwy.

Aby uczcić ten cud, Żydzi zapalają każdego wieczoru Chanuki specjalny świecznik zwany chanukiją, który ma dziewięć ramion. Jedno ramię to świeca pomocnicza (szamasz), którą zapala się pozostałe osiem świec. Każdego dnia zapala się o jedną świecę więcej, aż do ósmego dnia, kiedy wszystkie świece płoną. Świece stawia się w oknie lub drzwiach, aby upublicznić cud Chanuki. Przed zapaleniem świec odmawia się specjalne błogosławieństwa i śpiewa się pieśni.

Chanuka to także okazja do radości i zabawy. Spożywa się tradycyjne potrawy smażone na oliwie, takie jak placki ziemniaczane (łatkes) czy pączki z dżemem (sufganiot). Dzieci bawią się w grę z dreidlem, czyli bębnem z hebrajskimi literami, które oznaczają “wielki cud się tu zdarzył”. Dzieci otrzymują także pieniądze lub prezenty zwane chanukowym geltem.

Chanuka to święto, które przypomina Żydom o ich odwadze, wytrwałości i wierności Bogu w obliczu prześladowań. To także święto, które celebruje cudowną interwencję Bożą w historii Izraela.

Czambuł: Święto Zagonu

Czambuł (tur. czapuł – zagon) to specjalny oddział Tatarów, który dokonywał zagonu na terytorium nieprzyjaciela, aby zdezorganizować jego zaplecze, odwrócić uwagę od głównych sił i zabrać zdobycz, zwłaszcza ludzi do niewoli. Czambuł to także nazwa święta, które obchodzą Tatarzy, aby uczcić ich zwycięstwa nad podbitymi narodami, zwłaszcza nad Rzecząpospolitą.

Czambuł obchodzi się w drugi dzień święta Id al-Adha, czyli Ofiary, które przypada na 10 dnia miesiąca zu al-hidżdża według kalendarza muzułmańskiego. W tym roku Id al-Adha przypada na 9 lipca, a Czambuł na 10 lipca. Święto to upamiętnia jedną z największych wypraw tatarskich na ziemie polskie, która miała miejsce w 1672 roku.

W tym roku Tatarzy pod wodzą Dżiambeta Gireja, Nuradyna-Sołtana i Hadżi Gireja wsparli armię turecką, która oblegała Lwów. Tatarzy podzieleni na trzy grupy pustoszyli ziemie między Sanem a Dniestrem, biorąc do niewoli około 100 tysięcy ludzi. Jednak hetman wielki koronny Jan Sobieski zdołał zebrać 2,5-3 tysiące jazdy i dragonii i wyruszył na pościg za Tatarami. W ciągu 9 dni przebył około 450 kilometrów i rozbił kolejno trzy czambuły tatarskie, uwolnił około 44 tysięcy ludzi z jasyru i zadał Tatarom duże straty.

Czambuł to święto, które przypomina Tatarom o ich odwadze, zręczności i niezależności w obliczu wrogów. To także święto, które celebruje bogactwo i wolność, które zdobywali dzięki zagonom.

Podsumowanie

Chanuka i Czambuł to dwa święta, które mają wiele wspólnego, ale także wiele różnic. Obie okazje upamiętniają zwycięstwa nad podbitymi narodami, które chciały zniszczyć lub zasymilować swoich prześladowców. Obie okazje mają związek z oświetleniem: Chanuka z zapalaniem świec, a Czambuł z ogniskami, na których palono zdobyczne łupy. Obie okazje są także okazją do radości i zabawy.

Jednak Chanuka i Czambuł różnią się także pod wieloma względami. Chanuka ma silny charakter religijny, podczas gdy Czambuł jest bardziej świeckie. Chanuka opiera się na cudzie, który dokonał się w Świątyni, podczas gdy Czambuł opiera się na ludzkim wysiłku i sprytu. Chanuka jest świętem stałym, podczas gdy Czambuł jest świętem ruchomym. Chanuka jest świętem powszechnym dla wszystkich Żydów, podczas gdy Czambuł jest świętem lokalnym dla niektórych grup Tatarów.

Chanuka i Czambuł to dwa święta, które pokazują, jak różne narody i kultury mogą mieć podobne i różne sposoby świętowania swojej tożsamości i historii.

Zachęcamy do włączenia się w naszą Radiową Podróż po świecie Chanuki. Dołącz do nas i bądź częścią tej fascynującej dyskusji!